หนังสือ ด้ำ แถน กำเนิดรัฐไท เป็นเพียงปฐมบท ของ การสาวรกรากต้นตอคนไท ชุมชนไท-ลาว และความเป็นไท/ไต/ไทย/สยาม ด้วยวิธีวิทยามานุษยวิทยา แนวอรรถปริวรรตกรรม เหตุที่ตัดสินใจ กระทำการ วิจัยประเด็นปัญหาค่อนข้างท้าทายนี้ ก็เพราะเป็นปัญหาที่ค้างคาใจ ไม่เพียงแต่กับตัวผู้เขียนเอง แต่เชื่อว่ากับผู้คนจำนวนมาก โดยเฉพาะ

วัฒนธรรมเกิดขึ้นจากวิถีชีวิตการทำมาหากินชนพื้นเมืองดั้งเดิมในดินแดนอาเซียนรู้จักปลูกข้าวมานานมากแล้วก่อนที่วัฒนธรรมพราหมณ์ วัฒนธรรมพุทธจะแพร่มาถึงและมีอิทธิพลเพิ่มมากขึ้นเรื่อย ๆ กระทั่งกลบกลสืนวัฒนธรรมผีแถนดั้งเดิมไปเกือบหมด ประเพณีดั้งเดิมในสิบสองเดือนเกี่ยวพันโดยตรงกับการปลูกข้าว แถน, ผีบรรพบุรุษ และ ขวัญข้าว (ปู่ขวัญข้าว, นางข้าว, แม่โพสพฯ)

คาร์ล มาร์กซ์ อาศัยปรัชญา "วัตถุนิยมวิภาษ และวัตถุนิยมประวัติศาสตร์" อันเป็นวิทยาศาสตร์สังคมของตนมาค้นคว้า และอธิบายความสัมพันธ์ระหว่างทุนกับแรงงาน ซึ่งเป็นแกนกลางที่ระบบสังคมปัจจุบันได้อาศัยหมุนเวียนเคลื่อนตัว “ว่าด้วยทุน” ได้สร้างสรรค์ระบบความคิดที่ใหม่เอี่ยมขึ้นมา วิธีการค้นคว้าของมาร์กซ์มีต้นตอมาจากปรัชญาเยอรมัน ทฤษฎีลัทธิสังคมนิยมฝรั่งเศส และเศรษฐศาสตร์การเมืองอังกฤษ มาร์กซ์เห็นว่าสิ่งต่าง ๆ ทั้งปวงที่นักปรัชญาทั้งหลายพยายามทำอยู่นั้นคือการอธิบายโลก ในขณะเดียวกันท่านก็เห็นว่า ปมเงื่อนของปัญหาอยู่ที่จะเปลี่ยนแปลงโลกอย่างไร